કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટને પ્રોત્સાહન આપવા સ્વેપ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ અંગે રાજ્યોને ખાસ સૂચના, દાતાઓની સંખ્યા વધવાનીઆશા

• કેન્દ્ર સરકારે કિડની સ્વેપ ટ્રાન્સપ્લાન્ટને પ્રોત્સાહન આપવાનો નિર્ણય લીધો

• સ્વેપ ટ્રાન્સપ્લાન્ટથી કિડની દાતાની સંખ્યામાં વધારો થવાની અપેક્ષા છે

• એક દેશ, એક સ્વેપ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કાર્યક્રમ હેઠળ સમાન નિયમો લાગુ પડશે

મુંબઈ

હવે કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટ વધુ સરળ બનશે. કેન્દ્ર સરકારે રાજ્યોને કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટને પ્રોત્સાહન આપવા જણાવ્યું છે. જેમને કિડનીની જરૂર છે તેમના માટે આ ખૂબ ફાયદાકારક રહેશે. લગભગ 19 વર્ષ પહેલાં, મુંબઈના બે પરિણીત યુગલોએ એક ઉદાહરણ બેસાડ્યું. તેમણે એકબીજાના જીવનસાથીઓને કિડનીનું દાન કર્યું. હવે કેન્દ્ર સરકાર સમગ્ર દેશમાં સ્વેપ ટ્રાન્સપ્લાન્ટને પ્રોત્સાહન આપવા જઈ રહી છે.

સ્વેપ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ શું છે?

કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટ સામાન્ય રીતે પરિવારના સભ્ય અથવા મૃત વ્યક્તિના દાન દ્વારા થાય છે. આમાં, દાતા અને દર્દીના પેશીઓ અને રક્ત જૂથ મેળ ખાતા હોવા જોઈએ. બીજી પદ્ધતિ સ્વેપ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ છે. આમાં, બે જોડીના દાતાઓ કિડનીનું વિનિમય કરે છે. આવું ત્યારે થાય છે જ્યારે દાતા અને દર્દીનું રક્ત જૂથ અથવા પેશીઓ મેળ ખાતા નથી. જોકે, ભારતમાં 2011 થી ઓર્ગન ટ્રાન્સપ્લાન્ટ એક્ટ હેઠળ સ્વેપ ટ્રાન્સપ્લાન્ટને માન્યતા આપવામાં આવી છે. પરંતુ અત્યાર સુધીમાં માત્ર થોડાક સો ટ્રાન્સપ્લાન્ટ જ થયા છે.

નેશનલ ઓર્ગન એન્ડ ટીશ્યુ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ ઓર્ગેનાઇઝેશન (NOTTO) એ 16 એપ્રિલના રોજ તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને એક પત્ર લખ્યો છે. NOTTO ઇચ્છે છે કે સ્વેપ ડોનર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ લાગુ કરવામાં આવે. આનાથી દાતાઓની સંખ્યા વધી શકે છે. એવો અંદાજ છે કે સ્વેપથી ટ્રાન્સપ્લાન્ટની સંખ્યામાં 15% વધારો થઈ શકે છે.

કયા દસ્તાવેજોની જરૂર પડશે

NOTTO ના ડિરેક્ટર અનિલ કુમાર દ્વારા હસ્તાક્ષર કરાયેલા પત્રમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે 2024 માં રાષ્ટ્રીય સ્તરના ચિંતન શિબિરમાં નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. નિર્ણય એ હતો કે ‘એક દેશ, એક સ્વેપ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કાર્યક્રમ’ હોવો જોઈએ. દેશભરમાં સ્વેપ ઓર્ગન ડોનેશન અને ટ્રાન્સપ્લાન્ટ માટે એક સમાન દસ્તાવેજ યાદી હોવી જોઈએ.

મુંબઈના ડોક્ટરોને આશા છે કે આ પગલું પ્રથમ રાષ્ટ્રીય સ્વેપ રજિસ્ટ્રી સ્થાપિત કરવામાં મદદ કરશે. ડૉ. જતીન કોઠારીએ જણાવ્યું હતું કે રાષ્ટ્રીય રજિસ્ટ્રી યોગ્ય દિશામાં એક પગલું હશે. તેમણે 2010 માં મુંબઈમાં એપેક્સ સ્વેપ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ રજિસ્ટ્રીની સ્થાપના કરી. યુએસમાં રાષ્ટ્રીય સ્વેપ રજિસ્ટ્રી છે, અને યુરોપમાં સ્વેપ માટે એક સામાન્ય રજિસ્ટ્રી છે. આ સમયગાળા દરમિયાન, રજિસ્ટ્રીએ 800 નોંધણીઓ કરી અને 95 સ્વેપ અને ડોમિનો ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કર્યા.

રાજ્યોને નોટોનો પત્ર NOTTO પત્રમાં એવા દસ્તાવેજોની યાદી આપવામાં આવી છે જે દર્દીઓ અને તેમના સંબંધીઓને સ્વેપ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ માટે રાજ્ય અધિકૃતતા સમિતિઓ પાસેથી મંજૂરી મેળવવા માટે જરૂરી રહેશે. 2024 માં ચિંતન શિબિરમાં ‘એક દેશ, એક સ્વેપ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કાર્યક્રમ’ હોવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. દેશભરમાં સ્વેપ ઓર્ગન ડોનેશન અને ટ્રાન્સપ્લાન્ટ માટે એક સમાન દસ્તાવેજ યાદી હોવી જોઈએ. આનો અર્થ એ થયો કે હવે સમગ્ર દેશમાં કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટ માટેના નિયમો અને પ્રક્રિયાઓ સમાન હશે. આ દર્દીઓ માટે ખૂબ જ સુવિધાજનક રહેશે. તેમને અલગ અલગ રાજ્યોમાં અલગ અલગ નિયમોનો સામનો કરવો પડશે નહીં.